Kanser, anormal kontrolsüz hücre çoğalması ile ortaya çıkan, direkt ya da kan- lenfatik yolla diğer dokuları işgal edebilen hastalıklar grubudur. Kanser dünyada her 6 ölümden biri ülkemizde ise her 5 ölümden birinden sorumlu hale gelmiş dünya çapında bir halk sağlığı sorunudur. Dünyada her yıl 15,2 milyon kanser vakası görülmekte 2035’e kadar bu rakamın 24 milyona çıkması öngörülmektedir. Benzer şekilde her yıl kansere bağlı 8.8 milyon ölüm gerçekleşmekte ve 2035 ‘de 14,6 milyona yükselmesi beklenmektedir.
Kanser gelişimde temel risk faktörleri tütün kullanımı, yüksek beden kütle indeksi (fazla kilolu ya da şişman olma), meyve ve sebzeyi az tüketme, yetersiz fiziksel aktivite ve alkol kullanımıdır. Sigara kullanımı kanser için bilinen en önemli risk faktörüdür ve tek başına kanser ölümlerinin yaklaşık %22’sinden sorumludur. Hepatit ve insan papilloma virüsü (HPV) gibi kansere neden olan virüsler, gelişmekte olan ülkelerde kanser vakalarının yaklaşık % 25'inden sorumludur. Erkeklerde en sık görülen kanserler; akciğer ,prostat ve barsak kanseridir. Kadınlarda ise meme, troid ve barsak kanserleri en sık görülen kanserlerdir. Çocukluk çağında lösemi en sık görülen kanser türüdür.
“Dünya Kanser Günü” her yıl 4 Şubat Günü Kanser ile ilgili bilinç düzeyinin artmasını sağlamak amacıyla çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.
Kanser gelişiminde önemli etkenler olan sigara ve alkolden uzak durmak, sağlıklı beslenmek (yeterli miktarda meyve ve sebze ile lifli gıda tüketimi), ideal vücut ağırlığını korumak ve düzenli olarak fiziksel aktivite yapmak (her gün 30dk yürüyüş) Ayrıca aşırı güneş ışığı maruziyetinden kaçınmak, mesleksel ve çevresel ek risk faktörleri için gerekli ekipmanların uygun kullanımı ile kanser gelişimin 1/3’ünden fazlasının önüne geçilmesi mümkün olabilir.
Erken Teşhis Hayat Kurtarır.
Bütün kanserler erken belirti vermemektedir. Yine de bazı belirtiler görüldüğünde hızla en yakın hekime başvurulması önemlidir. Bu belirtiler;
● Açıklanamayan yeni gelişen halsizlik -yorgunluk
● Açıklanmayan kilo kaybı
● Devam eden öksürük , kanlı balgam (hemoptizi)
● Vücudun herhangi bir yerinde kitle ele gelmesi
● Deride mevcut leke ve benlerin şeklinin renginin değişmesi hızla büyümesi
● Açıklanmayan ağrı
● Açıklanamaya İştahsızlık
● İdrar veya dışkıda kan
● Yeni başlayan yada kötüleşen kabızlık yada ishal
● Kendiliğinden ortaya çıkan döküntü yada morluklar
● Açıklanmayan yeni başlangıçlı sebat eden baş ağrıları
şüpheli belirtiler olduğu takdirde doktora başvurulması erken teşhis olasılığını arttırmakta, bu da tedavi sürecini ve sonrasını olumlu etkilemektedir.
Ülkemizde Yürütülen “Kanserde Erken Teşhis” Programları
Ülkemizde sık görülen üç kanser için yani meme, kalın bağırsak ve rahim ağzı kanserleri için tarama programları yürütülmektedir. Sağlık Bakanlığımızca ülke genelinde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri (KETEM) kurulmuş olup kanser taramaları bu merkezlerce yönetilmektedir.
Yukarıda belirttiğim Şüphe uyandıracak belirtileri ya da sebebi belli olmayan şikayetleri olan hastalıkları vakit kaybetmeden en yakın ilgili hekimlere başvurmaları önem arz etmektedir. Hiçbir belirti veya şikâyet olmasa dahi tarama programlarında belirtilen test ve muayenelerin yapılması erken teşhis açısından önemlidir. Kanserde erken teşhis tedavi imkanlarını belirgin şekilde olumlu etki göstermektedir.
Meme kanseri için 20-39 yaş kadınların ayda bir kendi kendine meme muayenesi, 2yılda bir hekim muayenesi, 40-69 yaş kadınların ise ayda bir kendi kendine meme muayenesi yılda bir hekim muayenesi 2 yılda bir mamografi yapılması önerilmektedir.
Rahim ağzı(serviks) kanseri için 30-65 yaş arası kadınların 5 yılda bir HPV-DNA testi ve smear testi yapılması önerilmektedir.
Kalın barsak kanseri için ise hem erkek hem de kadınların 50-70 arasında 2 yılda bir dışkıda gizli kan ve 10 yılda bir kolonoskopi yaptırmaları önerilmektedir.
Dr. Öğr. Üye. Hasan Mücahit Özbaş
Hematoloji Kliniği