Kanser nedir?
Kanser hücrelerin sahip olduğu genetik materyalde hasar oluşması ve bu hasarın tamir edilemeyerek birikmesi ile oluşan, köken aldığı dokuya benzemeyen ve başka doku ve organlara yayılma potansiyeli olan kötü huylu tümörlere verilen addır. Vücuttaki tüm dokulardan köken alabildiğinden 1000'den fazla sayıda kanser türü tanımlanmıştır.
Kanserin ilk kanıtlarına MÖ. 3000’li yıllarda mumyalarda saptanan kemik tümörlerinde rastlanır ve insanlık tarihi kadar eskidir. Keza kanserle savaş da bir o kadar eskidir ve meme kanserinin cerrahi olarak çıkarılmaya çalışıldığına MÖ 1600’lü yıllara ait Edwin Smith Papirüsü’nde rastlanmaktadır. Dolayısıyla kanserin neden oluştuğu ve tedavisi insanlığın en çok merak ettiği ve araştırdığı konulardan biridir.
Kanserin belirtileri nelerdir?
Rahim ya da makattan anormal kanama ya da akıntı, son zamanlarda olan istemsiz kilo kaybı, meme ya da vücudun herhangi bir yerinde ortaya çıkan ve giderek büyüyen kitle, uzun süreli öksürük ya da ses kısıklığı, iyileşmeyen yaralar, dışkılama alışkanlığındaki değişiklikler, yutma güçlüğü, hazımsızlık, vücuttaki olan benlerde ya da lekelerdeki anormal büyüme ya da kanamalar uyarıcı olmalı ve geç kalınmadan doktora başvurulmalıdır.
Kanserden nasıl korunulur?
Kanserin % 50’sinin nedeni çevresel nedenler dediğimiz; sigara, alkol, obezite, virüs ve bakteri gibi mikrobik ajanlar, UV ışınları, kimyasal ajanlar (katran, benzen, boya maddeleri, asbest, bazı kozmetikler…), radyasyon; % 35’inde neden genetik koddaki çoğu yaşlılıkla ilişkili olan mutasyonlar, % 15 vakada da neden kalıtsal geçiştir. Buradan da anlaşılacağı üzere aslında sorulması gereken asıl soru öncelikle kanserden nasıl korunulacağıdır. Maalesef ülkemizde de her yaş grubundaki insanlar tarafından çok sık olarak tüketilen sigara, içinde bulunan 3000’den fazla zararlı kimyasal nedeniyle akciğerden idrar kesesi ve pankreas kanserine kadar pek çok kanserin en önde gelen nedenidir. Kanserle mücadelede insanlara sigaranın zararlarının anlatılması ve bırakılması konusunda yardımda bulunulması özellikle sağlık profesyonellerinin önde gelen hedefi olmalıdır.
İnsan nüfusunun artması, tıbbi bakımdaki iyileşmelere paralel olarak sanayileşmenin de katkısıyla tüm dünyada kanser vakaları giderek artmakta ve ülkelere ekonomik bir yük oluşturmaktadır. Kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri, vücut kitle indeksinin azaltılması (zayıflama), daha fazla oranda sebze ve meyve tüketimi, fiziksel aktivitenin artırılması, tütün ve alkol kullanımının bırakılması ile önlenebilir. Bu tür davranış biçimi kanserin önlenmesinde en maliyet-etkin yöntemdir.
Yine kanserden ölümleri azaltmada en etkin yöntemlerden biri erken tanı olduğundan uygun hasta gruplarının taranması önem arzetmektedir. Bunun için 30-65 yaş arası kadınlara serviks (rahim ağzı) kanseri taraması, 40-69 yaş arası kadınlara meme kanseri taraması ve 50-70 yaş arası kadın ve erkeklere kolorektal kanser taraması; ülkemizde Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi’de ( KETEM) ücretsiz olarak gerçekleştirilmektedir.
Kanserin tedavisi var mıdır?
Kanserde tarama yöntemlerinin yaygınlaştırılması ve tedavisindeki ilerlemeler özellikle son 50 yılda, kansere bağlı ölümleri önemli ölçüde azaltmış ve sağkalımlarda artışa neden olmuştur. Fakat halen dünya çapında yaklaşık her 6 ölümden 1’i kansere bağlı gerçekleşmektedir. Tüm dünyada ve ülkemizde en fazla uygulanan kanser tedavileri; kanser cerrahileri, ışın tedavisi, immünoterapiler, kemoterapiler, akıllı ilaçlar ve moleküler tedavilerdir. Hastaya ve kanser türüne göre değişmekle beraber sıklıkla erken evrelerde cerrahi, bazen beraberinde ya da tek başına ışın tedavisi ve sonrasında kemoterapi uygulanmakta, daha ileri evrelerde ise tek başına kemoterapi, immünoterapi ya da akıllı tedaviler söz konusu olabilmektedir. Tedavi planı yapılırken hastanın yaşı, performansı, beslenme durumu, sahip olduğu hastalıklara bağlı olarak bir risk analizi yapılır ve en uygun yönteme hasta ve yakınları ile beraber karar verilir.
Kanser haftası;
Ülkemizde kanserli hasta ve yakınlarına destek olmak, kanserle ilgili araştırma yapmak ve doktorların eğitimine katkı sağlamak amacı ile 1947 yılında Ankara’da Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği kurulmuştur. Dernek, halkı kanserin erken tanısı ve tedavisi konusunda aydınlatmak amaçlı yayınlar ve toplantılar yapmaktadır. 1956 yılında Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu’nun tavsiyesi ile Nisan ayının ilk haftası Türkiye’de Kanser Savaş Haftası olarak kabul edilmiştir. O yıldan bu yana da 1-7 Nisan tarihlerinde halkımızı aydınlatma amaçlı görsel ve yazılı basında özel yayınlar ve toplantılar yapılmaktadır.